منابع آب به طور کلی به دو دسته زیر زمین و سطحی تقسیم بندی می‌شود. آبهای زیر زمینی معمولاً با حفر چاه یا احداث قنات مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین منبع تأمین کننده آب های زیر زمین ریزش‌های جوی است. میانگین ریزش‌های جوی در ایران سالانه از 250 میلی‌متر بیش تر نمی‌شود و این مقدار تقریباً یک سوم متوسط بارندگی کره زمین (830 میلی متر) است، هم چنین مجموع بارندگی فلات ایران سالانه 413 میلیارد متر مکعب آب برای مصارف کشاورزی، صنعتی، خدماتی و شرب باقی می‌ماند که از این مقدار نیز حدود 90 میلیارد متر مکعب در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد
از سوی دیگر رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و دریاها منابع آب‌های سطحی را تشکیل می‌دهند. کثرت و تعدد این منابع آبی با توجه به موقعیت قرار گیری ایران در اقلیم خشک بسیار قابل توجه است.
قنات‌ها
در اقلیم گرم و خشک ایران عمده‌ترین منبع آب، آب‌های زیر زمینی است که میزان برداشت سالانه آن حدود 50 میلیارد متر مکعب یعنی دو برابر میزان آب‌‌های جاری مهار شده توسط سدهای مخزنی است. قنات وابسته به منابع آب‌های زیر زمینی است. حاشیه کویرهای ایران مهم‌ترین و بزرگترین کانون‌های استقرار قنات است که به عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین آب شناخته شده و در این مراکز فن و تکنیک قنات به تکامل رسیده است. برابر اعلام یونسکو   قنات‌های موجود دنیا در ایران قرار دارد. برابر گزارش های موجود در پایان دهه 1330 تعداد 37500 رشته قنات و در سال 1377 تعداد32164 رشته قنات در ایران فعال بوده که حدود 77 درصد آنها در مناطق مرکزی و شرق ایران ایجاد شده و 23 درصد در سایر نقاط کشور استقرار دارند . با این حال نمی‌توان این آمار را دقیق دانست. توجه به روایتی محلی حکایت از تعداد فراوان قنات‌های ایران دارد،  که در سیرجان تنها دوازده هزار قنات رو به قبله وجود داشته است .
قدیمی ترین آثار قنات در جهان در شمال ایران کشف شده که ساختمان آن را به 3000 سال قبل نسبت می‌دهند. اصولاً ایرانیان پیش از دوره هخامنشیان با قنات آشنایی داشته اند. در سال 714 پیش از میلاد سارگون دوم پادشاه آشور در جنگ‌هایش به جوی‌های زیر زمینی اشاره کرده که در نواحی نزدیک دریاچه اورمیه بودند. پسر او، سناخریب رموز ایجاد این نظام آبیاری را در حوالی نینوا به کاربرد و قنات‌هایی به سبک ایرانیان برای آبیاری شهر اربل ایجاد کرد. در سال 550 پیش از میلاد هنگامی که اکباتان پایتخت پادشاهان ماد به محاصره درآمد دشمن در بیرون شهر مسیر قنات‌ها را منحرف کرد و شهر تسلیم شد.
در دوره هخامنشیان قنات در عرصه اقتصادی و حیات اجتماعی مردم ایران نقش اساسی داشته و کشف قنوات حوالی تخت جمشید مؤید همین نکته است. در دوره داریوش هخامنشی هر کس قناتی حفر می‌کرد تا پنج نسل او از مالیات معاف می‌شدند. اسناد مصریان نیز نشان می‌دهد که ایرانیان بعد از فتح مصر در سال 518 پیش از میلاد توسط داریوش اول روش قنات کنی را به مصریان آموختند.
زمان اشک سوم، پادشاه اشکانی،  هنگام عقب نشینی در جنگ با رومی‌ها قنات‌ها را تخریب کردند تا رومی‌ها دچار بی‌آبی شوند. در دوره ساسانیان و پس از آن تاکنون، استفاده از قنات به منظور آبیاری مزارع از مهم ترین منابع توزیع آب در ایران بوده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که قنات ابداع مهم و بی‌نظیر ایرانیان باستان بوده و از ایران به شمال آفریقا، اسپانیا، سیسیل و قاره آمریکا انتقال یافته است .
قنات‌های ایران به دلیل قدمت و شیوه‌های خاص احداث شهرت فراوانی دارند، از آن میان به قنات‌های زیر می‌توان اشاره کرد: قنات قصبه گناباد، که زمان احداث آن را به زمان پادشاهی بهمن نسبت داده‌اند و نخستین بار ناصرخسرو در سفرنامه‌اش شرحی از آن آورد. قنات فیروزآباد مجور مرد یزد که قدیم‌ترین قنات یزد است و تاریخچه آن را با زمان حمله اسکندر مقدونی منطبق می‌دانند. قنات آرونه اردستان با قدمت دو هزار ساله، قنات روستای ابراهیم آباد اراک (با هزار سال قدمت )، قنات مون که در دو طبقه واقع شده و ساخت آن را به کاوه آهنگر نسبت می‌دهند. برخی قنات‌های دیگر عبارت‌اند از: قنات کیخسرو، قنات سناباد، قنات بیدخت در خراسان، قنات جوپار، قنات ماهون، قنات حشوئید در کرمان، قنات وزوان میمه در اصفهان، قنات وکیل، قنات بره خونی ممقان، قنات چشمه داغ در آذربایجان شرقی و قنات اشکذر، قنات صدرآباد و قنات مهریز در یزد و قنات شاهرود در سمنان .