بیابان به کجا می گویند؟

برای تعیین بیابان معمولا روی ویژگی های طبیعی تکیه می کنند ولی در بیان این ویژگی ها اتفاق نظر وجود ندارد.

عده ای در تعریف بیابان صرفا به کمبی بارندگی و پوشش گیاهی اکتفا کرده اند.عده ای در تعریف بیابان به ملاک بارندگی توجه زیادی کرده و بارندگی سالیانه زیر 200 میلیمتر را شرط ایجاد بیابان دانسته اند.

با توجه به اینکه میزان بارندگی به تنهایی نمی تواند ملاک تعیین کننده ای باشد، عده ای ضریب خشکی را مطرح کرده اند که بارندگی را با درجه حرارت ارتباط می دهد. یکی از متداول ترین روش ها برای تعیین ضریب خشکی روش دمارتن است. در این روش ضریب خشکی نسبت مستقیم با بارندگی و نسبت عکس با متوسط درجه حرارت سالیانه دارد.

برخی نیز بیابان را نه بر اساس ملاک های کمی و یا بارندگی و درجه حرارت بلکه صرفا با مشاهده سیمای ظاهری آن تشخیص می دهند و در تعریف بیابان چنین می گویند: قسمتی از سطح زمین که لم یزرع و بدون پوشش گیاهی بوده و خشکی آن بسیار است و چشم انداز ویژه خود را  دارد.

نکته حائز اهمیت در اینجا این است که اصولا نمی توان همه بیابان ها را با وجود شرایط مختلفی که از نظر طبیعی (نظیر میزان بارندگی ، شدت خشکی ، جنس خاک و پوشش گیاهی) دارند در یک ردیف قرار داد.مثلا همه بیابانهای کشور ما خصوصیات دشت لوت را ندارند ، همچنین است بیابان های دیگر نقاط جهان که همگی با هم یکسان نمی باشند. نکته دیگر آن است که در مورد یک بیابان واحد نیز تفاوت های عمده ای در سطوح مختلف مشاهده می شود . این امر قاعده ای است که در مورد همه نواحی جغرافیایی صادق است ، بدین ترتیب که "هر گاه از کانون یک ناحیه جغرافیایی به اطراف آن حرکت کنیم به تدریج از ویژگی ها و خصیصه های ناحیه ای کاسته می شود و چه بسا که مشخصات ناحیه ای در مجاورت مرز های نواحی دیگر ناپدید می گردد"به همین دلیل است که تعیین دقیق حدود بیابان ها ممکن نمی باشد. بنابراین در مورد بیابان ها به جای تعریف واحدی از همه بیابان ها  ، بهتر است به درجات و مراتبی از بیابان ها – با توجه به شدت و ضعف خصوصیات آنها-قائل شویم.

برخی معتقدند که با انطباق نقشه های جغرافیایی(مانند نقشه های زمین شناسی، اقلیمی ، نوع خاک و پوشش گیاهی) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مبادرت به تشخیص و ترسیم حدود بیابان ها نماییم.

انواع بیابان:

بیابان ها را بر حسب شرایط طبیعی به انواع مختلفی تقسیم می کنند. به عنوان نمونه می توان به تقسیمات زیر اشاره نمود:

1-منطقه گرم و باد خیزی که بارندگی سالیانه آن معمولا کمتر از 250میلیمتر است مانند صحرای آفریقا

2- بیابانهایی که در حواشی غربی بعضی قاره ها ، تحت تاثیر جریانهای آب سرد اقیانوس ها ایجاد می شوند مانند کالاهاری در جنوب غرب قاره افریقا

3-بیابانهایی که در عرض متوسط قرار دارند و تحت تاثیر جریانهای نزولی هوا می باشند مانند بیابان گبی در شمال چین

4- بیابانهای برفی و یخی در اقلیمهای سرد و قطبی مانند گروئنلند